Một vài sách sưu tầm văn chương miền Nam & hải-ngoại

Top 10+ tập thơ của các tác giả miền Nam xuất bản ở hải-ngoại sau 1975 tôi yêu, những quyển sách mà có chút tự hào & may mắn để nói “có tiền chưa chắc mua được”.

List này còn thiếu 2 quyển thơ của Duyên Anh (Thơ Tù - NXB Nam Á 1987; Em Tôi Saigon Và Paris 1989 & & 2 quyển thơ của Nguyễn Tất Nhiên (Tâm Dung - NXB Người Việt & Chuông Mơ - NXB Văn Nghệ) mà tôi CHƯA tìm được.

Thơ PHẠM CHU SA trên TUỔI NGỌC 

https://www.facebook.com/media/set/?vanity=huyvespa&set=a.10211457753715422 

NGUYỄN THỊ HOÀNG 

HUY TƯỞNG 

Lục bát của Huy Tưởng như những giấc mơ trong “vườn chiêm bao” vừa cô liêu vừa day dứt…

…Sự tịch mịch, lặng lẽ…nhưng vang vọng trong một chiều không gian nào đó, một nét cọ dường-như-vô-tình vẩy lên tấm toan trắng… vướng trên đó một ảo hình khó phai.

Trên những vùng trời viễn mộng đó, chập chờn ẩn hiện tử sinh – tồn vong – thân phận – sự mắc kẹt ..cuộc trốn chạy, đuổi bắt của những thành hình & vô hình… nhận thức vs. vô thức, sự tất bật của khối kính vạn hoa màu sắc, âm điệu, hình ảnh, có lý và vô lý như lời của một con “Bướm khuya gáy đỏ mơ người/ Chim bay ngút mộ ghi lời cuối sương…”

Ngôn ngữ trong thơ Huy Tưởng mênh mang một hương vị thiền nhưng cũng vừa đó một thật của nỗi đau, thật của một cơn mộng, thật của một cõi “dưới dương thế cũng sa mù”, thật của một nghi vấn “Chao ôi tóc Ngã rợp trời/ Sao không phủ xuống ghi lời Pháp Châu?”

Giữa những lời nói, giữa những hình ảnh thoáng hiện qua mắt, giữa những niềm vui – nỗi buồn, giữa những lối về cố quận, giữa những chuyến đi vào lòng sống…là thơ..

Tôi muốn cảm ơn thơ của Huy Tưởng, đã nói lên những vô ngôn ấy, trong khắp cùng của…

“Mít mùng cành im lặng

Khói xanh mù,

khói điên…”

…Trước tiên, hãy cùng tôi đọc lại những phiêu diêu của vòm trời thơ Huy Tưởng trong những số báo Tuổi Ngọc (tuần san cho lứa tuổi…teenager, trước 1975), có thể là những bài thơ đầu tiên xuất hiện của tác giả…Một tâm tư của một thanh niên 30 tuổi…trong thế giới “siêu thực” và “bất quy tắc” của mình…

https://www.facebook.com/media/set/?vanity=huyvespa&set=a.10211463702304133

Cũng như Mai Thảo, tác phẩm cuối cùng của Thanh Tâm Tuyền cũng là một tập thơ được xuất bản ở ngoài nước, cả hai tập thơ của 2 tác giả “lẫy lừng” ấy đều tạo nên một cơn địa chấn, gây dư vang và để lại nhiều âm ba trong lòng độc giả. (có thể đọc trọn vẹn tập thơ độc đáo này ở link bên dưới) (2 tập thơ này cũng thuộc top 10 tập thơ yêu thích của tôi: ngoài ra còn có thể kể đến Thuỷ Mộ Quan - Viên Linh/ Lửa Đốt Ngoài Giới Hạn - Cao Đông Khánh…)

Trong Thơ Ở Đâu Xa, người ta thấy có nỗi buồn và có niềm đau. Có sự cảm nhận buốt sắc về hiện sinh, về định mệnh mình. Nhưng kẻ thi sĩ ấy vẫn không chịu ngã gục hoặc nằm vùi trong sầu khổ.

Nhà phê bình Bùi Vĩnh Phúc cũng đã viết 1 tiểu luận về tập thơ xuất sắc này, mời đọc ở phần comment.

Xin trích ra 2 trong số nhiều bài tôi thích trong thi tập này:

trú mưa trên phố hoà hưng

Đột nhiên rào trận thiết tha

Lạc trên phố bạn nhớ nhà thân quen

Trú chân hiên dột ướt mèm

Cửa sau lưng đóng nhá nhem mưa dầm

Mưa như xưa xối âm thầm

Réo um gió bạt nhoè câm bóng hình

Cố tri trời dội vong tình

Âm u sấm lảng nhạt dềnh chớp khuya

Đạp xe lặn lội đường về

Lênh đênh cây tối bộn bề gió lay.

./.

ngã trên núi việt hồng ở yên báy khi đi vác nứa

Tuột dốc té nhào trên hẻm núi

Chết điếng toàn thân trong giây lâu

Mưa rơi đều hạt mưa phơi phới

Ngày đang tàn hiu quạnh rừng sâu

Duỗi soải chân tay gối trên nứa

Ngó trời nhá nhem nghe mưa mau

Tưởng chừng thi thể ai thối rữa

Hồn viển vông chẳng chút oán sầu

Mưa giăng tấm lưới trắng dầy khít

Làng xóm dưới núi ở phương nào?

Gió lạnh tái tê bó liệm chặt

Lả thiếp người quên bẵng sước đau

Ðầm mình trong hạnh của ẩn mật

Mắt hoen nhoà hứng giọt thiên thâu

Dò dẫm lối về đêm tối mịt

Sông xa núi thẳm quê nhà ở đâu?

“Đứng im ngoài hàng giậu

Em mỉm nụ nhiệm mầu

Lặng nhìn em kinh ngạc

Vừa thoáng nghe em hát

Lời em ca thiên thâu

Ta sụp lạy cúi đầu.”

Bài thơ mang tựa đề «Thược dược». Tên một loài hoa. Nhưng kỳ thực Thoại nói tới tính thể thơ bằng những chữ vô cùng đơn giản qua sáu câu dung dị. Nói tới đạo rất bình thường mà chân xác.

Thơ là lúc ngôn ngữ chồm lên. Ngôn ngữ là suy tư giáng hình. Như ngọn lá không chỉ là tấm phiến đung đưa trong gió. Lá là một toàn thể màu sắc, thớ chất, mùa màng, cộng với sức chuyển vận mặt trời ra cuộc sống cây, tiếp rừng, đơm quả.

Ngôn ngữ Việt thành văn im lặng sau mười thế kỷ lệ thuộc, bỗng chồm lên lần đầu ở thế kỷ 10 với dòng văn thơ thiền Phật giáo. Dấy lên lần nữa qua Nguyễn Trãi vào thế kỷ 15. Rồi rực rõ với Nguyễn Du. Mãi gần đây, dường như lại cuồn cuộn qua Bùi Giáng. Mỗi lúc ngôn ngữ chồm lên để hưng sinh là một lần tư tưởng Việt định hình.

Thơ Quách Thoại không đưa ngôn ngữ chồm lên. Nhưng Thoại nắm được sợi giây truyền thống giữ cho

thơ Việt không đắm chìm dao động.

Hình ảnh hoa cười dùng trong thơ khá cũ và thường. Nhưng khi nói thược dược mỉm nụ nhiệm mầu thì đã khác lắm. Cũng thế, ví người yêu như hoa là sáo. Song gọi thược dược bằng em đang đứng im ngoài hàng giậu, thì tứ thơ quả là mới và lạ, diễn đạt một cái gì ngoài hoa. Thi sĩ lại đặt mình ngang hoa. Xem hoa như người, theo chân lý bình đẳng của vũ trụ. Sự chấp nhận ấy tạo nên giao đồng, tương kính, chân nhận giá trị nhau qua mỗi lần kinh ngạc khám phá. Kinh ngạc, cánh cửa đầu của nhận thức đạo. Nhận thức này giúp thi sĩ vượt vùng giới hạn tri thức chỉ thấy hoa qua thực vật của hương và sắc. Trong khi ấy tiềm năng hoa còn cả thanh âm của tiếng mà lỗ tai người không bắt kịp. Tiếng hát trăm hoa chuyển rung nghìn thế kỷ, qua muôn nẻo tinh hà. Thoại kinh ngạc nắm bắt chân lý ấy.

Hóa ra những cánh hoa mỏng manh sớm nở tối tàn kia cứ sống hoài không chết. Thế thì nỗi buồn thương ly biệt mà người than khóc bấy lâu nào khác chi những phát hiện phù phiếm trong cơn thác loạn mất trí nhớ ban đầu? Không là thi sĩ, làm sao mình trở lại gặp mình như Thoại. Thi sĩ, kẻ có đôi hài vạn dặm vượt bước qua mọi vùng giới hạn kiếp người (Grenzsituation). Ý thức điêu này, Thoại «sụp lạy cúi đầu». Lạy nụ nhiệm mầu đã khiến mình kinh ngạc khi ngó thấy sắc và hương của hoa chuyển thanh ra tiếng hát. Cúi đầu lạy hoa, nhưng hoa đó cũng chính là mình. Mình của một toàn thể vũ trụ tương quan tương liên, khi chưa bị giáo điều cắt vụn thành những mẩu nhân sinh cô độc quằn quại trong đau đớn. Mình-của-xưa-nay bị trầm luân trong muôn vạn mình giả danh.

Người xưa khe khắt với thơ lắm. Thơ hay phải có tứ thơ sâu, ý thơ thực, nhạc thơ tròn, hướng thơ vút, lời thơ mới, bài thơ lạ. Họ rút vào sáu quy tắc: thâm, chân, viên, cao, tân, kỳ. Thiếu một trong sáu yếu tố ấy, thơ xem như non. Mà thơ non thì cũng như không thơ.

Bài «Thược dược» gom đủ sáu chất thơ này. Còn dẫn thơ vào đạo. Đạo là đường đi cho những bước chân chưa biết dẫn đời mình về đâu sau mỗi 24 giờ lao tác, ăn ngủ, lúc nhúc làm tình nơi những hộp nhà giam hãm. Trong khi ấy, bên ngoài vũ trụ vẫn tiếp tục sáng thế. Vũ trụ chưa xong chuyện bảy ngày. Vũ trụ còn duỗi mãi chân không gian vào chốn thơ kỳ vĩ tuyệt vời sau cái nổ bùng «big bang» ban đầu.

“Thược dược” là cái quải mắt quay nhìn trên dòng đời bải hoải, là tiếng xé tường để nhìn qua hàng giậu một bông hoa giữ mãi đã nghìn triệu năm một thông điệp chân tình ít ai ngó ngàng. Thấy rồi sự đó là thấy tất cả. Chưa, thì dẫu sống mấy cũng phôi pha.

Với bài «Thược dược», thơ Việt hớp lại hơi thơ đầu triều Lý để nền dựng cõi thơ bây giờ. Chúng ta đã đọc biết bao bài thơ đẹp từ đầu thế kỷ tới nay. Mỹ miều và quyến rũ.

Nhưng lắm bài chỉ là cái đẹp mượn, sơn phết lại và nhận làm của ta. Đặt bài «Thược dược» bên những bài thơ hay nhất của các thiền sư thi sĩ Lý Trần, thấy không thua về sự trong sáng, dản dị và kiến trúc thơ. Nói về đạo, «Thược dược» còn vượt xa khá nhiều bài. Vượt ở chỗ vói tới Đạo mà không cần vận dụng những từ ngữ tôn giáo hay triết học. Một số thơ do các Tăng sĩ phật giáo sáng tác gần đây mà tôi được đọc, ít thấy có bài nào «đắc đạo» như bài của Quách Thoại. Dù Quách Thoại chỉ là một cư sĩ, người Phật tử không lánh thế. Quách Thoại đã từng có lúc ở chùa. Nơi chốn giải thoát, cư sĩ với tăng sĩ khác nhau chỗ nào nhỉ?

(Thi Vũ viết về Quách Thoại trong "Bốn mươi năm Thơ Việt Nam 1945 – 1985”) link

 

NGUYỄN TÔN NHAN trên TUỔI NGỌC

Người ơi, còn nhớ mãi trưa nào

thời nào vàng bướm bên ao

Người ơi, còn nghe mãi tiếng ru

êm êm buồn trong ca dao

Còn đó tiếng khung quay tơ,

Còn đó con diều vật vờ

Còn đó, nói bao nhiêu lời thương yêu

đến kiếp nào cho vừa...